डार्क पॅटर्न

डार्क पैटर्न हे UI (वापरकर्ता इंटरफेस) आणि UX (वापरकर्ता अनुभव) डिझाइनचे एक प्रकार आहेत ज्याचा उद्देश ऑनलाइन वापरकर्त्यांना व्यवसायासाठी फायदेशीर, परंतु वापरकर्त्यासाठी फायदेशीर नसलेली कृती करण्यासाठी हाताळण्यासाठी आहे.

डार्क पैटर्न वापरकर्त्यांना प्रभावित करण्यासाठी मानसशास्त्रीय आणि संज्ञानात्मक युक्त्या वापरतात, जसे की गमावण्याची भीती किंवा तुलनात्मक खरेदी. डार्क पैटर्न कसे कार्य करतात, ते कशासाठी अस्तित्वात आहेत आणि विकासक त्यांच्याशी कसे लढू शकतात यावरील शिफारसी प्रदान करणे हा या लेखाचा उद्देश आहे.

डार्क पैटर्न म्हणजे काय ?

इंटरनेटवर वापरकर्त्यांना फसवण्यासाठी आणि हाताळण्यासाठी विविध प्रकारचे डार्क पॅटर्न  सामान्यतः वापरले जातात. येथे काही सर्वात सामान्य आहेत:

१. प्रलोभन आणि सदस्य होणे ,: यामध्ये वापरकर्त्यांना आकर्षक ऑफर किंवा डील देऊन भुरळ घालणे आणि त्यांनी वचनबद्ध झाल्यानंतर त्याला सदस्य करून घेणे समाविष्ट आहे. उदा . एक महिना मोफत सेवा सांगून सदस्य करून घेऊन पुढे पैसे घेणे . 

२. चुकीचे दिशानिर्देश: यामध्ये जाणूनबुजून वापरकर्त्याचे लक्ष एखाद्या महत्त्वाच्या पर्यायावरून किंवा माहितीवरून वळवणे समाविष्ट आहे.

३. जबरदस्ती कारवाई: यामध्ये वापरकर्त्यांना निवड रद्द करण्याची किंवा संधी न देता काही कारवाई करण्यास भाग पाडणे समाविष्ट आहे.

४. लपलेली किंमत: यामध्ये एखाद्या उत्पादनाची किंवा सेवेची खरी किंमत जाणूनबुजून लपवणे किंवा अस्पष्ट करणे समाविष्ट आहे, ज्यामुळे ते खरोखर आहे त्यापेक्षा स्वस्त दिसते. उदा ,१ हजार रुपयांची वस्तू ५०० रुपयात देण्याचे सांगून त्यावर शिपिंग चार्ज दुप्पट तिप्पट घेऊन फसवणूक करणे . 

५. कार्ट प्रवेश: यामध्ये वापरकर्त्याच्या खरेदी कार्टमध्ये त्यांच्या स्पष्ट संमती किंवा माहितीशिवाय अतिरिक्त आयटम जोडणे समाविष्ट आहे. उदा . आधी कमी किंमत सांगायची व जेव्हा ऑर्डर बुक करतो तेव्हा आपल्याला जी वस्तू नको आहे ती जोडून पैसे आकारणे. 

६. Roach Motels: यामध्ये वापरकर्त्यांना सेवा किंवा सदस्यत्वासाठी साइन अप करणे सोपे बनवणे पण रद्द करणे किंवा सदस्यत्व रद्द करणे कठीण आहे उदा फेसबुक तुम्हाला कुठली माहिती न मागता खाते उघडू दिले आहे. पण ते बंद करण्याचा मार्गच नाही. 

६. तात्काळ करा नाही तर संधी जाईल : : यात वापरकर्त्यांना त्यांच्या निर्णयावर विचार करण्यासाठी वेळ न देता ताबडतोब  संबंधित उत्पादन घेण्याची भावना निर्माण करणे समाविष्ट आहे.

७. फ्रेंड स्पॅम: यामध्ये वापरकर्त्याची संपर्क सूची वापरून त्यांच्या माहितीशिवाय किंवा संमतीशिवाय स्पॅम संदेश किंवा आमंत्रणे पाठवणे समाविष्ट आहे.

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की ही डार्क पॅटर्नची फक्त काही उदाहरणे आहेत आणि येथे सूचीबद्ध नसलेली इतर असू शकतात.

आम्ही आम्हाला कसे वाचवू शकतो ?

ऑनलाइन डार्क पॅटर्नला बळी पडण्यापासून स्वतःचे संरक्षण करण्याचे काही मार्ग येथे आहेत:

१. सतर्क रहा: सामान्यतः डार्क पॅटर्न मध्ये वापरल्या जाणार्‍या युक्त्यांबद्दल जागरूक रहा आणि चेतावणी चिन्हे पहा.

२. तुमचा वेळ घ्या: निर्णय घेण्याची घाई करू नका. कोणत्याही गोष्टीशी सहमत होण्यापूर्वी अटी व शर्ती वाचा आणि समजून घेण्यासाठी वेळ काढा.

३. काळजीपूर्वक वाचा: खरेदी करण्यापूर्वी किंवा सेवेसाठी साइन अप करण्यापूर्वी सर्व नियम अटी शर्तीची प्रिंट आणि तपशील वाचण्याची खात्री करा.

४. Https : प्रतिष्ठित स्त्रोत वापरा:  कुठलीही वेबसाइट्स उघडताना आधी https :अशी सुरुवात असलेले असावी. आणि कंपन्यांना चिकटून रहा ज्यांचा त्यांच्या ग्राहकांशी पारदर्शक आणि प्रामाणिक राहण्याचा चांगला ट्रॅक रेकॉर्ड आहे.

५. तुमचे सॉफ्टवेअर अद्ययावत ठेवा: सुरक्षा भेद्यता टाळण्यासाठी तुमचा संगणक आणि फोनची ऑपरेटिंग सिस्टम, वेब ब्राउझर आणि अँटी-व्हायरस सॉफ्टवेअर सर्व अद्ययावत असल्याची खात्री करा.

६. वैयक्तिक माहितीबाबत सावधगिरी बाळगा: वैयक्तिक माहिती ऑनलाइन शेअर करताना काळजी घ्या आणि ती केवळ नामांकित वेबसाइट आणि कंपन्यांना द्या.

७. मजबूत पासवर्ड वापरा: प्रत्येक ऑनलाइन खात्यासाठी मजबूत, अद्वितीय पासवर्ड वापरा आणि ते सुरक्षित ठेवण्यासाठी पासवर्ड व्यवस्थापक वापरण्याचा विचार करा.

डार्क पॅटर्न मध्ये वापरल्या जाणार्‍या डावपेचांची जाणीव ठेवून आणि स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी पावले उचलून, तुम्ही फसव्या ऑनलाइन पद्धतींना बळी पडण्याचा तुमचा धोका कमी करू शकता.